หมวดยาบำบัดโรคภายในท้อง

แก้ปวดท้อง - เจ็บท้อง - เสียดท้อง

ขนานที่ ๑

ท่านให้เอา หัวข่าแก่ ๆ นำมาตำให้ละเอียด ผสมกับ น้ำปูนใส ประมาณ ๒ ถ้วยแก้ว กวนให้เข้ากันดี กรองด้วย ผ้าขาวบาง ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้อาการเจ็บท้อง เสียดท้อง ฯ

ขนานที่ ๒

ท่านให้เอา ตะไคร้ ๕ ต้น (เอาทั้งต้นถึงราก) นำมาล้างน้ำให้สะอาด สับเป็นท่อน ๆ ใส่หม้อดินต้มกับน้ำ ใส่เกลือทะเล ลงผสมพอสมควร ถ้าท้องผูก พึงใส่เกลือให้เค็มจัด ๆ ใช้น้ำยารับแระทานครั้งละ ๑ แก้ว มีสรรพคุณแก้ปวดท้อง ฯ

ขนานที่ ๓

ท่านให้เอา เมล็ดขนุนดิบ ๆ (ปอกเปลือกออก) ๑ เมล็ด กับ เกลือทะเล พอสมควร นำมาใส่ปากเคี้ยว ให้ละเอียด แล้วกลืนลงท้อง มีสรรพคุณแก้ปวดท้อง ฯ

ขนานที่ ๔

ท่านให้เอา ใบมะนาว ๑๐๘ ใบ ก้านสะเดา ๑๐๘ ก้าน ใบมะกา ๑ กำมือ ขมิ้นอ้อย ๕ แว่น บอระเพ็ด ๗ องคุลี ฝักคูน ๗ ฝัก ตัวยาทั้ง ๖ นี้ นำมาใส่หม้อดินต้มน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้ปวดท้อง ของคนสูงอายุ ซึ่งปวดเป็นประจำ กินยาอะไร ๆ ก็ไม่หาย ฯ

แก้ปวดท้อง - ท้องขึ้น - ท้องเสีย

ขนานที่ ๑

ท่านให้เอา ใบสะระแหน่ มากพอสมควร นำมาล้างน้ำให้สะอาด ตำให้แหลก ผสมกับเหล้า กรองเอาเฉพาะน้ำยา ใช้รับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้ปวดท้อง ท้องขึ้น ท้องเสีย ฯ

ขนานที่ ๒

ท่านให้เอา ผลมะกรูด ๓ ผล นำมาฝานทางด้านหัวจุกออก คว้านเอาเนื้อในออกให้หมดทั้ง ๓ ผล ใส่หัวกระเทียม บรรจุให้เต็ม ๑ ผล ใส่พริกไทยร่อนบรรจุให้เต็ม ๑ ผล ใส่เกลือทะเลบรรจุให้เต็ม ๑ ผล แล้วเอาฝา ที่ฝานออกนั้น ปิดไว้ตามเดิม ใช้ไม้กลัดเย็บไว้ให้สนิท นึ่งให้สุก ตำให้ละเอียด ปั้นเป็นลูกกลอน ใช้รับประทาน มีสรรพคุณแก้ ท้องขึ้น อืดเฟ้อเรอเหม็นเปรียว และเป็นยาอายุวัฒนะ ฯ

ขนานที่ ๓

ท่านให้เอา หัวขิงแก่ ๆ นำมาล้างน้ำให้สะอาด ทุบพอแตก ผสมกับน้ำร้อน หรือผสมกับเหล้า กรองเอาเฉพาะน้ำยา ใช้รับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้ปวดท้อง ท้องขึ้น ท้องเฟ้อ ขับลม ฯ

แก้จุกเสียดแน่นท้อง

ท่านให้เอา หัวขิงแก่ ๆ มากพอสมควร นำมาล้างน้ำให้สะอาด ใส่หม้อดินต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยา รับประทาน ครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้จุกเสียดแน่นท้อง และทำให้นอนหลับสบายดีอีกด้วย ฯ

แก้อาหารเป็นพิษ

ขนานที่ ๑

ท่านให้เอา รากตะไคร้ รากต้นหญ้านาง รากต้นว่านน้ำ ตัวยาทั้ง ๓ นี้ นำมาล้างน้ำให้สะอาด ฝนกับฝาละมี หม้อดิน ผสมกับ น้ำต้มสุก ใช้น้ำยารับประทาน ครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณ แก้อาหารเป็นพิษ เพราะผิดสำแลง ที่เกิดจากรับประทานอาหารเข้าไปแล้ว ทำให้เกิดอาการปวดท้อง คลื่นเหียน อาเจียน ท้องเสีย ฯ

ขนานที่ ๒

ท่านให้เอา กะลามะพร้าว นำมาเผาไฟให้ไหม้จนแดง แล้วใช้คีมคีบใส่ปี๊บที่สะอาด ปิดฝาปี๊บเพื่อให้ไฟดับ เอาถ่านกะลามะพร้าวนั้น นำมาบดให้เป็นผง ใช้รับประทานครั้งละ ๑ ช้อนคาว ผสมกับน้ำสะอาด มีสรรพคุณ แก้ท้องเสีย เพราะอาหารเป็นพิษอาหารไม่ย่อย ฯ

แก้ท้องขึ้นอยู่ไฟไม่ได้

ท่านให้เอา หัวบัวบก พริกไทยร่อน หัวแห้วหมู กัญชา ตัวยาทั้ง ๔ นี้ เอาหนักอย่างละ ๕ ตำลึงเท่ากัน บดให้ละเอียด ผสมกับน้ำผึ้งแท้ ปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าเม็ดพุทรา ใช้รับประทานครั้งละ ๑ เม็ด วันละ ๓ เวลา มีสรรพคุณแก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อหลังการคลอดลูก แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้กระษัยเส้น เป็นยาเจริญอาหาร ทำให้กินได้นอนหลับ แก้ความคิดฟุ้งซ่าน เป็นยาระงับประสาท ฯ

แก้ลงแดง

ท่านให้เอา ลูกมะกอก ใบต้นทับทิม ใบต้นเทียน ผลมะตูม รากต้นแก้ว ขมิ้นอ้อย บอระเพ็ด ใบมะกา ตัวยาทั้ง ๘ นี้ เอาอย่างละเท่า ๆ กัน นำมาใส่หม้อดินต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้ ลงแดง ซึ่งมีอาการถ่ายท้องอย่างแรง ขนาดเข้าชามออกชาม คล้ายลำไส้ตรง ฯ

แก้ท้องผูก

ขนานที่ ๑

ท่านให้รับประทาน ผลมะละกอสุกบ่อย ๆ ทำให้ท้องไม่ผูก ถ่ายอุจจาระสะดวก จะไม่เป็น โรคริดสีดวง ทวารหนัก ฯ

ขนานที่ ๒

ท่านให้เอา ผลสมอเทศ ผลสมอไทย ผลสมอพิเภก (ทั้ง ๓ นี้ เอาเฉพาะเนื้อ ไม่เอาเม็ด) ผิวมะกรูด มหาหิงคุ์ ยาดำ ตัวยาทั้ง ๖ นี้ เอาหนักอย่างละ ๑ บาทเท่ากัน นำมาตากแดดให้แห้ง บดให้ละเอียด ปั้นเป็นลูกกลอน ขนาดเท่า เมล็ดพุทรา ใช้รับประทานกับน้ำร้อน ครั้งละ ๒ - ๓ เม็ด วันละ ๒ เวลา เช้า - เย็น มีสรรพคุณเป็นยาระบายอ่อน ๆ แก้อาการท้องผูก ขับลมในลำไส้ และเป็นยาช่วยเจริญอาหารฯ

แก้ท้องอืดเฟ้อ

ขนานที่ ๑

ท่านให้เอา อบเชยเทศ อบเชยญวน อบเชยไทย ชะเอมเทศ กานพลู ตัวยาทั้ง ๕ อย่างนี้เอาหนักอย่างละ ๑ บาทเท่ากัน การบูร กับ เมนทอล เอาหนักอย่างละ ๒ สลึง ฯ

วิธีปรุงยา

พึงคั่วกานพลูให้สุกเหลืองเสียก่อนแล้ว นำตัวยาทั้ง ๗ อย่างนั้น มาตำผสมกันให้ละเอียด ห่อด้วย ผ้าขาวบาง ใส่โหลไว้ ต้มน้ำให้เดือดแล้ว ยกลงรอให้น้ำอุ่นๆ แล้วเทลงในโหลยานั้น ปิดฝาโหลยา ให้สนิทเก็บไว้ ๓ คืน ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ ๑ ถ้วยชา มีสรรพคุณแก้โรคท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง จุกเสียดแน่นท้อง ฯ

ขนานที่ ๒

ท่านให้เอา ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด หัวกระชาย ใบโหระพา พริกสด หัวหอมแดง (เผาไฟ) ตัวยาทั้ง ๗ อย่างนี้ กำหนดเอาอย่างละพอสมควร นำมาต้มยำกับ ปลากระป๋อง ใช้รับประทานเป็นอาหารประจำวัน มีสรรพคุณ แก้โรคท้องอืด ท้องเฟ้อ ในฤดูร้อน ฯ