กลหมากจากเพลงยาว

รูปไล่หมากจากเพลงยาว จะเห็นว่ากลอนได้ให้รูปแบบการไล่หมากแบบต่างๆ รวมทั้งสิ้น ๑๒ แบบ ส่วนใหญ่มีชื่อกำกับไว้ ซึ่งแสดงให้เห็นได้ดังต่อไปนี้

แบบที่ ๑

หมาก 1

@ อนึ่ง หมากหนีมีเบี้ย เขี่ยวเขี้ยวขับ

ติดกำกับอยู่กับขุนไม่ห่างหัน

ข้างหมากไล่รุกเข้ารุมรัน

สามเบี้ยกันกั้นสังกัดสังเกตจำ

หมากไล่สามหนีเอาหนึ่งคำนึงนับ

ตามบังคับหกสิบสี่เป็นที่ขำ

โดยกำหนดบทระเบียบเทียบประจำ

ถ้าเกินกำหนดกล่าวเสมอกัน

แบบที่ ๒

หมาก 2

@ อีก หมากไล่หมากหนี ดีทั้งคู่

มีเรืออยู่คนละลำปล้ำขบขัน

ข้างหมากไล่ได้เบี้ยช่วยบังกัน

ไขว้ผูกพันเบื้องหลังพอบังสกนธ์

หมากรูปนี้มักจะมีอยู่บ่อยๆ

จงคิดค่อยดูอย่าเฟือนเลือนฉงน

ทั้งเบี้ยเทียมเทียบถูกผูกจำนน

นิยมผลหกสิบสี่ที่สัญญา

แม้ไม่จนพ้นคำนวนคำนึงเสนอ

ก็เสมอเหมือนตำหรับตำราว่า

อย่าเลินเล่อเผลอพล้ำให้พลั้งตา

จงไตร่ตราตรึกตริดำริตรอง

แบบที่ ๓ กลหอกข้างแคร่

หอกข้างแคร่

@ อีก ชื่อมีชี้ชัดถนัดแน่

เรียกกล หอกข้างแคร่ สำเนาสนอง

มีเบี้ยเดียวเลี้ยวลดบทละบอง

ยกย้ายย่องแอบขุนจุนประจำ

พวกหมากไล่ได้ท่าก็ฝ่าแฝง

โคนทะแยงเยื้องย่างสามขุมขำ

ผูกกระชับกับเบี้ยคลอเคลียคลำ

รวมรุมรำรุกรบตลบไป

ไล่ไม่จนพ้นพิกัดบัญญัติยก

เกินเกณฑ์หกสิบสี่สิ้นสงสัย

ทั้งสองข้างต่างแต้มไม่ต่ำไกล

ก็ยอมให้สมเสมอเสมือนกัน

แบบที่ ๔ กลจับม้าอุประการ

จับม้าอุปการ

@ อีก จับ ม้าอุประการ ประกอบชอบ

แบบระบอบหมากหนีท่วงทีขัน

มีม้ามิ่งวิ่งหลบไม่รบรัน

ข้างหนึ่งนั้นสองเบี้ยแซกเซียซุน

กับโคนหนึ่งขึงท่าโถมสมทบ

ม้าเลี้ยวหลบหลีกแฉลบเข้าแอบขุน

ต่างคุมท่าหาทางจะรุกรุน

เมียงมุ่งมุ่นมองขมักเขม้นตา

มีเกณฑ์อย่างอย่างกำหนดหกสิบสี่

แม้หมากหนีไม่พ้นก็จนท่า

ตามพิกัดจัดไว้ในตำรา

พึงวิจารณาให้เจนใจ

แบบที่ ๕ กลลูกติดแม่

ลูกติดแม่

@ อีก กล ลูกติดแม่ แน่กำหนด

โดยแบบบทเบื้องบรรพ์ธิบายไข

ข้างหมากหนีมีเรือเผื่อแฝงไป

กับเบี้ยหงายวางไว้จังหวะกัน

ข้างหมากไล่ได้โคนกับเบี้ยหงาย

แลเรือรายรุกเรียงเคียงกระสัน

ไล่ไม่จนพ้นหกสิบสี่พลัน

เพราะโคนกันขุนกุมคุมเชิงชน

แบบที่ ๖ กลหณุมานอาสา

หณุมานอาสา

@ หณุมานอาสา ท่านว่าไว้

ข้างหมากไล่เรือกับม้าอย่าฉงน

อีกเบี้ยหงายรายคุมโคนระคน

ม้าผจญโจมบุกเข้ารุกรัน

ข้างหมากหนีมีเรือคอยรารับ

โคนกำกับเคียงข้างไม่ห่างหัน

ต่างประชิดติดต่อไม่รอกัน

กำหนดนั้นหกสิบสี่มีอัตรา

กลหมากจากเพลงยาว next