หลักการนับตากิน ตาไล่

เมื่อวางหมากทุกตัวของฝ่ายไล่เสร็จแล้ว ให้นับตากินทั้งหมดว่ามีเท่าไร จำนวนตากินรวมที่เกิดขึ้น จะทำให้ทราบว่าสามารถรุกจนได้หรือไม่ ดังนี้

๑. ตากินรวมน้อยกว่า ๗ ตา จะไม่สามารถรุกจนได้เลย

ไม่ว่าจะทำอย่างไรก็ตามได้แก่การเหลือ ม้า ๑ ตัว หรือเบี้ย ๑ ตัว หรือเบี้ยผูก ๒ ตัว

ขุน - ม้า

ขุน - เบี้ย

ขุน - เบี้ยผูก ๒ (หรือ ๓) ตัว

สำหรับโคนตัวเดียว

ที่แม้จะทำให้ฝ่ายไล่มีตากินรวมเพียง ๖ ตา แต่ก็ เป็นกรณียกเว้น เพราะอาจรุกจนได้

ขุน - โคน (อาจรุกจน ได้)

๒. ตากินรวมเท่ากับ ๗ ตา อาจจะรุกจนได้

ได้แก่การมีเบี้ยเทียม ๒ ตัว หรือม้ากับเบี้ย หรือม้าคู่

ขุน - เบี้ยเทียม ๒ ตัว

ขุน - ม้า - เบี้ย

ขุน - ม้าคู่

ด้วยกำลังหมากที่มีเหล่านี้ ถ้าเลือกวางตำแหน่งในกระดานเองทั้ง ๒ ข้าง จะพบว่ามีรูปที่รุกจนได้ แต่ในการไล่ทั่วไปที่ทั้ง ๒ ฝ่ายต่างมีอิสระในการเดินและเลือกทางเดินที่ดีที่สุดเสมอแล้ว จะไม่สามารถรุกจน เพราะขุนฝ่ายหนีจะเปิดทางรอดจากการถูกบีบเว้นแต่จะหนีผิด หรือไปเข้ารูปบังคับอันเป็นผลต่อเนื่อง เช่น หลังจากกินแลกแล้วตกรูปที่ถูกบีบทำจนได้ เป็นต้น

๓. ตากินรวมมากกว่า ๗ ตา สามารถไล่จนได้อย่างแน่นอน

แม้ฝ่ายหนีจะเดินดีที่สุดเพียงใดก็ตาม ตากินรวมที่ฝ่ายไล่มีเพียงพอสำหรับการบีบบังคับและรุกจนได้เสมอ แต่มีเงื่อนไขว่าฝ่ายไล่จะต้องไล่เป็นและไม่คำนึงถึงเกณฑ์การนับ เพราะบางรูปการรุกจะทำได้เกินกว่าศักดิ์หมากที่กำหนด

๓.๑ ตากินรวมเท่ากับ ๘ ตา

เป็นกำลังหมากน้อยที่สุดที่ฝ่ายไล่จะบีบบังคับและทำจนได้

ขุน - เบี้ยเทียม ๓ ตัว

ขุน - โคน - เบี้ย

ขุน - ม้า - เบี้ยผูก ๒ ตัว

ขุน - ม้า - เบี้ยเทียม ๒ ตัว

ขุน - ม้าคู่ - เบี้ย

การไล่ส่วนใหญ่จะเป็นการต้อนขุนฝ่ายหนีให้เข้าไปถูกรุกจนที่มุมหรือริมกระดานใกล้มุม ซึ่งกำลังหมากแต่ละแบบอาจทำให้การไล่แต่ละมุมมีความยากง่ายแตกต่างกัน เช่น การไล่หลังโคนจะเหนื่อยกว่าการไล่ด้านหน้า หรือการไล่ด้วยเบี้ย ๓ ตัว เป็นต้น

๓.๒ ตากินรวมมากกว่า ๘ ตา

จากอำนาจตากินที่มีเหลือเฟือการไล่จนทำได้ไม่ยาก

ขุน - เรือ ๑ ( หรือ ๒ ) ลำ

ขุน - โคนคู่

ขุน - เบี้ยเทียม ๒ คู่